Rola oksytocyny w OUN
Oksytocyna jest cyklicznym nonapeptydem o masie cząsteczkowej 1007. Jej wydzielanie z części nerwowej przysadki zachodzi na drodze odruchowej w wyniku podrażnienia receptorów brodawek sutków lub receptorów szyjki macicy i pochwy.
Wydzielanie oksytocyny jest pozytywnie regulowane przez estrogeny, natomiast negatywnie przez progesteron. Wzmożone wydzielanie oksytocyny indukuje skurcze macicy przyspieszając akcję porodową. Nerwy wydzielające oksytocynę zlokalizowane są jądrach trzykomorowych wysyłających projekcję do pnia mózgu o rdzenia kręgowego. Oksytocyna na poziomie ośrodkowego układu nerwowego wpływa głównie na procesy emocjonalne i poznawcze. Oksytocyna wpływa istotnie na tworzenie zachowań społecznych, w tym warunkuje więź matki i dziecka. Z drugiej strony, kontakty społeczne są czynnikami indukującymi jej wytwarzanie. Niektórzy badacze sugerują, iż działanie oksytocyny jest związane ze strukturą kodującego ją genu i jej receptorów i ewentualną obecnością polimorfizmów. Między innymi znany polimorfizm receptora oksytocyny OXTR, rs2254298 wpływa na reakcje społeczne u dziewcząt, które poddano silnemu stresowi jakim była obecność nawracających zaburzeń na tle depresyjnym. U dziewcząt, które posiadały heterozygotyczny genotyp OXTR rs2254298 poziom lęku, zaburzeń nastroju i problemów społecznych niż dziewczęta będące homozygotami. Wyniki drugiej grupy dziewcząt były zbliżone do wyników grupy kontrolnej dziewcząt, u których nie był obecny czynnik ryzyka, niezależnie od ich profilu genetycznego.
Ogólnie ujmując, oksytocyna działa hamująco na poziom lęku, agresji i stresu poprzez jej oddziaływania na ciało migdałowate i jego połączenie z pniem mózgu i podwzgórzem. Hamowanie lęku odbywa się poprzez oddziaływanie na neurony okolicy zewnętrznej i bocznej jądra migdałowatego i pobudzanie aktywności GABA-ergicznej, blokującej aktywność komórek okolicy przyśrodkowej jądra migdałowatego. Oksytocyna hamuje także aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Inne badania wykazały, iż wpływa oksytocyny jest uzależniony od płci. U kobiet, podanie oksytocyny zwiększało aktywność ciała migdałowatego, podczas gdy u mężczyzn działanie było przeciwstawne. Przypuszcza się, że dymorficzny charakter reakcji na oksytocynę jest uwarunkowany ewolucyjnie i wynika z preferencji zachowań kobiet, które unikają potencjalnych zagrożeń oraz zapewnienia poczucia bezpieczeństwa. Potwierdzeniem tej hipotezy może być zwiększony poziom przeciwciał przeciwko oksytocynie u pacjentów agresywnych oraz obniżenie uczucia lęku, ciśnienia krwi, poziomu kortyzolu, oraz szybsze gojenie się ran u pacjentów poddanych stresowi po podaniu oksytocyny. Z kolei podanie antagonistów oksytocyny zmniejszało intensywność zachowań rodzicielskich. Wysoki poziom tego hormonu rejestrowano u matek często dotykających swoje dzieci. Większa aktywność struktur bogatych w oksytocynę (substancja czarna, gałka blada) występowała u kobiet oglądających zdjęcia swoich dzieci a z kolei u dzieci uwalnianie oksytocyny następowało w odpowiedzi na stres łagodzony dotykiem lub głosem matki. Z kolei ojcowie, którym podawano oksytocynę, byli bardziej wyrozumiali dla swoich dzieci i chętniej poświęcali im uwagę. Badania wykazały także, że niższy poziom oksytocyny dotyczy osób, które w dzieciństwie doświadczyły przemocy lub silnie stresujących sytuacji. Na podstawie zebranych obserwacji zrodziła się hipoteza, iż podanie oksytocyny może być pomocne w przywróceniu jej fizjologicznego stężenia, odbudowie zaufania i wykształceniu prawidłowych więzi społecznych u osób, które były ofiarami przemocy. Oksytocyna uczestniczy także w procesach związanych z budowaniem zaufania. W badaniach wykazano, iż osoby które otrzymywały oksytocynę rozpoznawały twarze na fotografiach jako bardziej przyjazne i atrakcyjne w porównaniu do oceny wyrażanej przez osoby z grupy kontrolnej, niestymulowane oksytocyną.
Piśmiennictwo: