Partenolid
Partenolid (PN) to substancja pochodzenia naturalnego, izolowana pierwotnie z rośliny o nazwie Złocień maruna ( z łac. Tanaceum parthenium). Należy do grupy tzw. seskwiterpenowych laktonów. Poza partenolidem, w Tanacetum parthenium stwierdzono obecność takich laktonów jak: kostunolid, sanatamaryna, artekanina i kanina. Wzóry strukturalne partenolidu i innych laktonów przedstawia rysunek 1.
Uważa się, że za biologiczne właściwości partenolidu odpowiada egzocykliczna grupa metylenowa, która wchodzi w reakcję Michaela z biologicznie ważnymi nukleofilami takimi jak L-cysteina zlokalizowana w sekwencji białek czy glutationu oraz z innymi cząsteczkami, które zawierają grupę tiulową. Przypuszcza się, że ważne znaczenie dla aktywności partenolidu odgrywa również grupa epoksydowa. Pozytywne biologiczne efekty oddziaływania partneolidu są znane już od starożytności. Wyciąg ze złocienia był bowiem znany jako substancja przeciwbólowa i przeciwmigrenowa. Obecnie próbuje się identyfikować szlaki molekularne warunkujące efekty działania partenolidu. Poza migrenami, pojawiły się doniesienia o wskazaniu wykorzystania partenolidu jako substancji przeciwdziałającej rozwojowi stanów zapalnych, alergii, stanów miażdżycowych, starzeniu skóry, rozwojowi katarkaty oraz chorób nowotworowych. Partenolid wykazuje także działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Zakres działania partneolidu wiąże się z jego zdolnością do wiązania i unieczynniania białek, których wzmożona aktywność jest charakterystyczna dla wspomnianych powyżej stanów patologicznych. Wśród docelowych elementów komórkowych działania partenolidu znajdują się białka: czynnik transkrypcyjny NF-kB, białka STATs, białko MDM2 regulujące aktywność p53, deacetylaza histonów HDAC1 i metylotransferaza DNA 1 (DNMT1). Schematyczna ilustracja mechanizmu blokowania aktywności NF-kB przez partneolid jest przedstawiona na rysunku 2.
Literatura
- Koprowska K et al. Molekularne mechanizmy działania partenolidu. Postepy Hig Med Dosw (online), 2010; 64: 100-114.
- http://www.czytelniamedyczna.pl/2503,metabolity-wtorne-i-aktywnosc-biologiczna-zlocienia-maruny-tanacetum-parthenium.html
- Pajak B et al. Molecular basis of parthenolide-dependent proapoptotic activity in cancer cells. Folia Histochem Cytobiol 2008; 46:129-135.