Terapia celowana
Nowa strategia leczenia chorób nowotworowych oparta na zastosowaniu leków specyficznie modulujących określone białka komórkowe zaangażowane w szlaki warunkujące rozwój komórek nowotworowych. Terapia celowana rozwija się dzięki poznaniu molekularnych mechanizmów determinujących proliferację komórek nowotworowych. Uważa się, iż leki celowane mają większą specyficzność działania w kierunku eliminacji komórek transformowanych przy jednoczesnym zmniejszeniu efektów ubocznych. Do najczęściej hamowanych szlaków komórkowych należą szlaki indukowane przez czynniki wzrostu: EGF dla komórek nabłonkowych, VEGF dla komórek śródbłonka, HGF dla hepatocytów oraz płytkopochodny czynnik wzrostu PDGF. Punktem uchwytu dla leków ukierunkowanych molekularnie są: unieczynnienie liganda aktywującego szlak sygnałowy, blokowanie receptora poprzez wiązanie specyficznego przeciwciała z jego zewnątrzbłonową domeną, uniemożliwienie autofosforylacji receptora poprzez blokowanie wiązania cząsteczki ATP w domenie kinazy tyrozynowej lub hamowanie przekazywania sygnałów przez cytoplazmatyczne przekaźniki II rzędu. Przykładem leku celowanego ukierunkowanego na unieczynnienie liganda aktywującego szlak sygnałowy wzrostu komórek jest bewacyzumab. Bewacyzumab to przeciwciało monoklonalne, które wiąże VEGF zanim ten zwiąże się ze swoistym receptorem. Lek stosuje się obecnie w skojarzonym leczeniu raka jelita grubego oraz niedrobnokomórkowego raka płuc. Z kolei leki ukierunkowane na blokowanie receptora poprzez związanie przeciwciała z jego zewnątrzkomórkową domeną to: cetuksymab (blokuje wiązanie EGF do receptora EGF-R), trastuzumab (blokuje receptor HER2) i panitumumab (anty-EGF-R). Pierwszy i trzeci podaje się pacjentom chorym na raka jelita grubego a trastuzumab w leczeniu raka piersi. Trzecia grupa leków skierowanych na blokowanie wiązania ATP i hamowanie autofosforylacji receptora zawiera gefitynib, erlotynib, lapatynib, imatynib i sorafenib. Do hamowania przekazywania sygnału przez II-rzędowe przekaźniki stosuje się m.in.: inhibitory szlaku Ras/Raf/MAPK – sorafenib, tipyfarnib, inhibitory szlaku PI3-K/Akt – rapamycynę, temsirolimus, everolimus, inhibitory kinazy Src. Ponadto, ostatnie badania zmierzają do wprowadzenia do terapii specyficznych inhibitorów cyklu komórkowego, białek opiekuńczych, inhibitorów proteasomu, deacetylaz histonów, angiogenezy. Schematyczna ilustracja miejsc oddziaływania wybranych leków ukierunkowanych molekularnie jest przedstawiona na rysunku 1.
Literatura